De wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) is in 2016 in Nederland ingevoerd en speelt al jaren een belangrijke rol in het arbeidsrecht voor freelancers en hun opdrachtgevers. De wet is bedoeld om schijnzelfstandigheid tegen te gaan en om duidelijkheid te verschaffen over de aard van de arbeidsrelatie tussen zelfstandigen en bedrijven.
De komst van deze wet heeft belangrijke gevolgen gehad voor freelancers en hun opdrachtgevers. Het is van groot belang dat freelancers en bedrijven de regels van de wet DBA begrijpen om boetes en andere juridische problemen te voorkomen. Wat is de wet DBA en waarom is het belangrijk? Dat lees je hieronder!
De wet DBA bepaalt dat er geen sprake mag zijn van een verkapt dienstverband. Dit betekent dat freelancers, die als zelfstandigen worden ingehuurd, daadwerkelijk als zelfstandigen moeten werken en geen werknemersrelatie mogen hebben met hun opdrachtgever.
Een dienstverband houdt in dat een werknemer onder leiding en toezicht van de werkgever werkt en dat er sprake is van een gezagsverhouding. De wet DBA stelt dat freelancers, die als zelfstandige werken, voldoende vrijheid moeten hebben in de uitvoering van hun werk en niet onder direct toezicht van de opdrachtgever mogen staan.
De wet DBA is ingevoerd om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Schijnzelfstandigheid houdt in dat iemand formeel als zelfstandige wordt ingehuurd, maar in de praktijk feitelijk een werknemer is. Dit gebeurt soms om werkgeversverplichtingen te omzeilen, zoals het betalen van loonbelasting, sociale premies en het bieden van ontslagbescherming. Door freelancers te behandelen als zelfstandigen, vermijden opdrachtgevers deze verplichtingen, wat leidt tot minder bescherming voor de freelancer en oneerlijke concurrentie op de arbeidsmarkt.
De wet beoogt dus om sociale bescherming te waarborgen
Freelancers die eigenlijk in een werknemersrelatie staan, moeten dezelfde rechten hebben als andere werknemers, zoals een vast salaris en toegang tot sociale voorzieningen. Ook is de wet er om oneerlijke concurrentie te voorkomen. Bedrijven die onterecht freelancers inzetten om kosten te besparen, zorgen voor een ongelijk speelveld. De wet DBA moet deze oneerlijke concurrentie verminderen.
De wet biedt een kader voor opdrachtgevers en freelancers om met zekerheid samen te werken zonder dat de Belastingdienst de relatie later alsnog als dienstverband beschouwt.
Vanaf 2025 verandert de wetgeving rond de wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA) aanzienlijk, wat belangrijke gevolgen heeft voor opdrachtgevers en zzp’ers. Hoewel de exacte criteria van de Belastingdienst nog steeds onduidelijk kunnen zijn, zijn er een aantal vaststaande punten die zzp’ers en opdrachtgevers goed moeten begrijpen om schijnzelfstandigheid te vermijden.
De wet legt de verantwoordelijkheid voor schijnzelfstandigheid voornamelijk bij de opdrachtgevers. Als de Belastingdienst oordeelt dat er een verkapt dienstverband is, zullen zij zich eerst tot de opdrachtgever richten. Dit betekent dat opdrachtgevers een verhoogde zorgplicht hebben om ervoor te zorgen dat zzp’ers daadwerkelijk als zelfstandigen werken en niet als werknemers. Toch blijft ook de zzp’er verantwoordelijk voor het voorkomen van schijnzelfstandigheid.
Wanneer de Belastingdienst vaststelt dat er sprake is van schijnzelfstandigheid, kan dit leiden tot financiële gevolgen voor de opdrachtgever. De Belastingdienst kan naheffingen opleggen voor sociale premies, zoals vakantiegeld en verzekeringen. Dit betekent dat opdrachtgevers mogelijk achteraf onverwachte kosten moeten betalen aan de zzp’er. Dit onderstreept het belang voor opdrachtgevers om vooraf duidelijke afspraken te maken over de zelfstandige status van de zzp’er. In die zin lijkt de wet DBA een klein beetje op de Waadi .
Het jaar 2025 wordt gezien als een overgangsjaar waarin de Belastingdienst nog geen vergrijpboetes uitdeelt. In plaats daarvan worden opdrachtgevers gewaarschuwd bij overtredingen. Dit overgangsjaar biedt opdrachtgevers de mogelijkheid om stappen te ondernemen om aan de regelgeving te voldoen zonder direct financiële sancties te riskeren. Zolang opdrachtgevers kunnen aantonen dat ze verbeteringen doorvoeren, zullen er geen boetes worden opgelegd.
Tot voor kort konden zzp’ers en opdrachtgevers gebruikmaken van modelovereenkomsten, goedgekeurd door de Belastingdienst. Deze boden een juridische basis om schijnzelfstandigheid te vermijden, maar bleken vaak niet aan te sluiten bij de werkelijke praktijk. Om die reden verdwijnen de modelovereenkomsten, en zal de nadruk meer liggen op de feitelijke werkwijze. Dit betekent dat zowel zzp’ers als opdrachtgevers zelf zorgvuldig moeten toezien op de aard van hun samenwerking en de zelfstandigheid van de zzp’er.
In plaats van de vroegere VAR-verklaring werken opdrachtgevers en freelancers nu met modelovereenkomsten. Deze overeenkomsten moeten door de Belastingdienst zijn goedgekeurd en geven aan dat de relatie voldoet aan de eisen van de wet DBA. In zo’n modelovereenkomst wordt duidelijk vastgelegd dat de freelancer zelfstandig werkt en dat er geen sprake is van een gezagsverhouding.
Een belangrijk kenmerk van schijnzelfstandigheid is de aanwezigheid van een gezagsverhouding. Dit betekent dat de opdrachtgever gedetailleerde instructies geeft over de uitvoering van het werk. Voor freelancers is het belangrijk om te laten zien dat zij zelf bepalen hoe zij hun werk uitvoeren en dat de opdrachtgever niet direct ingrijpt.
Een freelancer moet daarnaast theoretisch iemand anders kunnen inschakelen om de opdracht uit te voeren. Dit onderscheidt een zelfstandige van een werknemer, die verplicht is zelf het werk te verrichten. Als de opdrachtgever eist dat alleen de freelancer zelf het werk uitvoert, kan dit wijzen op een dienstverband.
Bij een werknemersrelatie is er over het algemeen sprake van een vast inkomen. Een freelancer daarentegen heeft doorgaans een variabel inkomen en wordt per project of opdracht betaald. Bij het opstellen van de afspraken kan het verstandig zijn om de betaling op te splitsen in delen per project of per uur, afhankelijk van de aard van het werk.
Freelancers werken vaak voor meerdere opdrachtgevers, wat een teken is van zelfstandigheid. Werk je als freelancer voor één opdrachtgever gedurende een langere periode en volg je hun instructies, dan bestaat er een risico dat de relatie als dienstverband wordt beschouwd.
De wet DBA voorkomt dat freelancers dezelfde rechten hebben als werknemers. Dit betekent bijvoorbeeld dat freelancers geen recht hebben op doorbetaling bij ziekte, vakantiedagen of ontslagbescherming. Zorg ervoor dat je weet welke rechten wel en niet van toepassing zijn, zodat je niet voor verrassingen komt te staan.
Wat is de wet DBA en waarom is het belangrijk? De wet is er om freelancers te beschermen en tegelijkertijd duidelijkheid te bieden aan opdrachtgevers. Schijnzelfstandigheid kan leiden tot boetes en terugbetalingen van belastingvoordelen en het is daarom van groot belang dat je goed begrijpt wat de wet inhoudt.